Vai trò của Hyaluronic (HA) trong khớp – phương pháp bổ sung HA hiệu quả trong điều trị thoái hoá khớp

Hyaluronic (HA) là thành phần thiết yếu của dịch khớp, trong khớp HA giúp bôi trơn và là đệm giảm xóc của bề mặt sụn khớp; chúng ta có thể đi lại, chạy nhảy dễ dàng là nhờ đặc tính lưu biến của HA. 

Hyaluronic là gì?

Hyaluronic, còn được gọi là Hyaluronan, là một chất nhầy trong suốt, được cơ thể bạn sản xuất tự nhiên. Lượng Axit Hyaluronic nhiều nhất trong cơ thể được tìm thấy trong da, mô liên kết và mắt. Chức năng chính của HA là giữ nước, giúp cho các mô của cơ thể được ẩm ướt và bôi trơn các bộ phận chuyển động được của cơ thể như khớp và cơ. Người 70 kg có khoảng 15 g acid hyaluronic, 1/3 giáng hóa và tổng hợp hàng ngày.

Khi bước sang tuổi 40 khả năng sản xuất Axit Hyaluronic đã giảm đi 50%, còn ở người trên 60 tuổi cơ thể chỉ cung cấp được 10% lượng Axit Hyaluronic. Thiếu hụt HA góp phần gây chết tế bào sụn, thoái hóa sụn khớp.

Vai trò của Hyaluronic (HA) trong khớp

HA là thành phần thiết yếu của dịch khớp, được coi là chất bôi trơn để đảm bảo khớp hoạt động tốt. Axit Hyaluronic trong dịch khớp bao phủ bề mặt sụn khớp; nằm xen kẽ giữa các sợi collagen và proteoglycan, duy trì cấu trúc sụn bình thường, ngăn chặn mất proteoglycan khỏi chất căn bản sụn. Khi ta đi bộ hay vận động nhẹ được là nhờ HA có tác dụng bôi trơn, dàn đều, trải rộng; khi vận động mạnh các chuỗi phân tử dồn ngắn lại để chịu lực. Đây là đặc tính lưu biến của HA chuyển từ trạng thái nhớt sang đàn hồi nhằm bảo vệ sụn khỏi thoái hoá cơ học.

Bình thường dịch khớp vô khuẩn; trong suốt; số lượng dịch tuỳ theo mỗi loại khớp và có độ nhớt nhất định. Ở người khoẻ mạnh, dịch khớp gối có từ 2-3ml, nồng độ HA 2,5 – 3,5 mg/ml, độ nhớt từ 4000 – 6000 (độ nhớt này được tạo bởi HA- thành phần quan trọng nhất trong dịch khớp được tế bào màng hoạt dịch tiết ra). Khớp gối thoái hoá có số lượng dịch khớp tăng (5-20ml), độ nhớt giảm (3000 – 3800), nồng độ HA 0.8 – 2mg/ml. Như vậy độ nhớt dịch khớp giảm do HA bị giảm về số lượng và hư hỏng về mặt cấu trúc khi bị thoái hoá khớp.

Khi HA ít đi hoặc hư hỏng khiến độ bôi trơn giảm, khả năng hấp thụ lực giảm. Lớp phủ bề mặt khớp bị phá vỡ, sụn khớp chịu áp lực khi ra vận động, do tổn thương cơ học sụn khớp dần bị phá huỷ. Khi sụn khớp không được bảo vệ dẫn tới tình trạng thoái hoá gia tăng của sụn khớp và đầu xương dưới sụn phát triển gai xương. Kèm theo màng hoạt dịch bị viêm gây tăng tiết dịch khớp kém chất lượng (là một trong những nguyên nhân gây đau).

Hyaluronic trong điều trị viêm khớp thoái hoá

Cơ chế tác dụng

• Ức chế sản xuất IL-1β, metalloproteinases, NO, là các chất gây hủy hoại khung ngoại bào của sụn.
• Tăng tổng hợp các thành phần sụn (sul­fated glycosaminoglycans, CS, proteoglycans, type 2 collagen)
• Tăng sinh tế bào sụn (chondrocyte).

Phương pháp bổ sung HA trong điều trị thoái hoá khớp

Điều trị thoái hoá khớp thông thường sử dụng thuốc giảm đau và thuốc chống viêm không steroid (NSAID, corticosteroid) có hiệu quả nhưng gây ra tác dụng phụ và độc tính đáng kể. Vì những lý do này, việc bổ sung độ nhớt bằng HA và các vật liệu sinh học có nguồn gốc từ HA là một bước tiến đáng kể trong điều trị viêm khớp thoái hoá.

Trên thực tế, HA là thành phần nội tại của cả ma trận sụn khớp và dịch khớp với các đặc tính lưu biến độc đáo bị mất trong thoái hoá khớp khi trọng lượng của HA giảm đáng kể dẫn đến lượng dịch giảm độ nhớt và sự phá vỡ sụn. Vào những năm 1980, nhiều dẫn xuất HA đã được đề xuất tiêm vào khớp để khôi phục cân bằng nội môi của dịch khớp bị bệnh và bảo vệ sụn khớp khỏi tổn thương cơ học [1]

Tiêm nội khớp HA

Một liệu trình tiêm chất nhờn HA vào khớp gối thường kéo dài 5 tuần liền, mỗi tuần 1 lần, sau tiêm nội khớp, khoảng 3 tuần người bệnh sẽ thấy hiệu quả. Những khó khăn của phương pháp này:

• Phải là các bác sĩ chuyên khoa, thực hiện trong phòng vô trùng
• Bệnh nhân phải đi lại nhiều
• Chỉ tác dụng trên khớp được tiêm
• Có thể gây phản ứng đau sau khi tiêm vì khe khớp hẹp do thoái hoá
• Có thể gây ra các biến chứng: nhiễm trùng…

Bổ sung HA bằng đường uống

Không phải dạng HA uống nào cũng dễ hấp thu, để HA đi vào khớp cần có trọng lượng phân tử và công thức phù hợp. Theo nghiên cứu phức hợp (polyelectrolyte HA+CS) [2] giúp HA dễ dàng hấp thu hơn qua đường tiêu hoá, giải phóng vào máu và được vận chuyển đến tất cả các khớp; có tác dụng sau 2-3 tuần bổ sung.

1. McCain JP, Balzs EA, de la Rua H. Nghiên cứu sơ bộ về việc sử dụng dung dịch nhớt đàn hồi trong phẫu thuật nội soi khớp khớp thái dương hàm. J. Maxillofac uống. Phẫu thuật. 1989; 47 :1161–1168. doi: 10.1016/0278-2391(89)90006-2. [ PubMed ] [ CrossRef ] [ Google Scholar ]
2. Rivera F, Bertignone L, Grandi G, et al. Effectiveness of intra-articular injections of sodium hyaluronate-chondroitin sulfate in knee osteoarthritis: a multicenter prospective study. J Orthop Traumatol. 2016;17(1):27–33.